ODTÜ Bilim İletişimi Ofisi öncülüğünde yürütülen “Denizlerimizin Genç Kaşifleri” projesi kapsamında Türkiye’nin deniz kenarı şehirlerinde ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde gönüllü araştırma ekipleri kuruldu. Gönüllü katılımcılar, bulundukları kıyı illerinde özel üretilmiş cihazlarla denizlerden örnekler topladı. Deneyin uygulanma aşamasında, 250 bin litre yakıt tasarrufu sağlandı, 650 ton karbondioksite karşılık gelen karbon ayak izinin de önüne geçildi.
ODTÜ Rektörü Mustafa Verşan Kök
DENİZ SUYUNUN KALİTESİ BELİRLENECEK
Projenin ülkenin en geniş kapsamlı çevre deneyleri arasında yer aldığını belirten ODTÜ Rektörü Mustafa Verşan Kök şöyle konuştu:
“ODTÜ öğrenci ve mezunları ile yakınlarından oluşan katılımcılar; denize kıyısı olan 28 ilimizde ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde ODTÜ tarafından geliştirilen deney ve ölçüm kitleri aracılığıyla deniz suyunun sıcaklık, tuzluluk, çözünmüş oksijen ve pH verilerini ölçtük. Bu verilerin, ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsü tarafından yapılan deniz suyu kalitesini belirlemeye yönelik bilimsel çalışmalara katkıda bulunmak üzere incelenmeye başlandı.
PROJEYE ÖZEL CİHAZ TASARLANDI
Bu proje için ODTÜ Tasarım Fabrikası ile Deniz Bilimleri Enstitüsü araştırmacıları tarafından, denizler için büyük önem arz eden parametreleri dakikalar içerisinde toplamayı olanaklı kılan Kâşif-1 adlı bir cihaz geliştirildi. Bu parametrelerin koordinatlarla beraber merkezi veri tabanında birleştirilerek ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsündeki bilim insanlarının yorumlamaları için hazır hale getirildi.”
REKOR SICAKLIKLAR
Gönüllü araştırmacıların ölçümlerinden alınan tüm veriler Bilim İletişimi Ofisi veri tabanında toplanarak derlendi. ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsü tarafından değerlendirilen bu verilere ait raporda, “Küresel ısınmanın her yıl kendisini artarak hissettirdiği bir kez daha kanıtlandı. Diğer yandan bu yıl El Niño’nun da etkisiyle, diğer pek çok bölgede olduğu gibi ülkemizde de rekor sıcaklıkların kendini göstereceği ortaya çıktı” denildi.
DENİZ YÜZEYİ SICAKLIKLAR ARTTI
Türkiye denizlerinde uydu verilerinden hesaplanan Nisan ayı ortalama deniz yüzeyi sıcaklık artışı, 2023 yılına göre, Akdeniz Bölgesi’nde 1,5 ⁰C, Ege Bölgesi’nde 1 ⁰C, Marmara Bölgesi’nde 1,8 ⁰C, Batı Karadeniz Bölgesi’nde 2,3⁰C ve Doğu Karadeniz Bölgesi’nde de 1⁰C civarında görüldü. Araştırmaya ait raporda 2024 yılı Nisan ayı değerlerinin de 1982-2010 arası uzun dönemli ortalama verisine göre bölgesel olarak 1,5 ⁰C ile 3 ⁰C daha fazla olduğunu vurgulandı.
Denizlerimizin Genç Kâşifleri ile değişik bölgelerden gelen ölçümlerde de bu genel yönelime benzer sonuçların elde edildiğinin altını çizen araştırmacılar, buna örnek olarak da Mersin’de ortalama 20 ⁰C, Antalya’da 19 ⁰C ve Muğla’da 19 ⁰C sıcaklık gözlemlenirken Giresun’da 15 ⁰C civarı ölçülmesini gösterdi.
PH DEĞERİ 8’İN ALTINDA
Araştırmacılar, Karadeniz ve Doğu Akdeniz kıyılarındaki kirlilik ve biyolojik üretkenliğe paralel olarak pH değerlerinin 8’in altında ölçülmesinin, bu bölgelerde daha alkali bir durum olduğunu söyledi. Ortalamalarda alınan sonuçlar Akdeniz’de 8.0, Karadeniz’de 8.4, Marmara bölgesinde ise pH değeri 8.3 oldu. Uzmanlar, denizlerin pH değerinin uzun süre ölçüldüğü takdirde iklim değişiminin okyanus asitlenmesine etkisi konusunda da bilgi verici olacağına dikkat çekti.
TUZLULUK DEĞERİ BEKLENENDEN DÜŞÜK
Projenin diğer ölçüm değerlerinden biri olan tuzluluk konusunda ise araştırmacılar, farklı denizlerin kendine özgü özelliklerinin ortaya çıktığını açıkladı. Raporda “Örneğin Karadeniz’de 20 birim civarı ölçülen değerlerin Ege ve Akdeniz’de 38 civarı ölçüldüğü görüldü. Bahar aylarında ise tuzluluk değerlerinin beklenenden düşük olması özellikle yüksek nehir girdilerine işaret ediyor ve ölçümler tüm yıl devam ettiği takdirde mevsimsel değişiklikler gözlemlenebilecek. Bunun yanında Akdeniz, Ege, Marmara ve Karadeniz kıyılarında yapılan ölçümlerde coğrafi olarak tutarlılık tespit edildi” ifadelerine yer verildi.
ORTAK MAKALE YAYINLANACAK
ODTÜ Bilim İletişimi Ofisi Direktörü ve Proje Koordinatörü Prof. Dr. Eren Kalay yaptığı açıklamada şunları söyledi:
“Denizlerimizin Genç Kâşifleri projesi kapsamında yapılan ölçümlerin sağladığı bilginin ekosistem işleyişini öğrenmenin ve tanımanın ilk basamağı. Sonuçların tüm gönüllü katılımcıların imzasıyla bilimsel bir makale olarak yayımlanacak ve bu sayede literatüre de katkı yapılacak. Projenin bir sonraki aşamasında ise bir Avrupa Birliği Projesi kapsamında dünyadaki göllerden sağlanacak verileri farklı ülkelerdeki gönüllülerin desteği ile toplamak istiyoruz.”
